Ben je niet productief genoeg? Daar is een app voor. Ben je ongelukkig in je relatie? Zoek een ander. En als je niet tevreden bent over wat er zich in jouw innerlijke wereld afspeelt: dan ga je gewoon lekker positief denken.
Kortgezegd is dit hoe een groot deel van onze maatschappij in elkaar steekt en ook een zienswijze waar veel zelfhulpboeken en -goeroes zich van bedienen. Maar het werkt niet, het corrigeren van vervelende gedachten of ze de kop indrukken. Obsessief negatief in positief proberen te veranderen leidt er gegarandeerd toe dat we ons nog slechter voelen.
Emotionele flexibiliteit
En waarom? Omdat weinig mensen zomaar hun negatieve gedachten kunnen uitzetten en ze kunnen vervangen door prettigere. En vooral ook omdat deze manier van denken iets belangrijks over het hoofd ziet: je zogenaamde negatieve emoties werken vaak in je voordeel. Je moet alleen weten hoe er mee om te gaan. Susan David is hoogleraar psychologie en heeft een boek geschreven over emotionele flexibiliteit. Daarin betoogt ze dat vanuit onderzoek is gebleken dat obsessief proberen het negatieve om te buigen naar het positieve een averechts effect heeft. Wat uit onderzoek wel blijkt te werken is jezelf emotionele flexibiliteit aan te leren.
Wat is emotionele flexibiliteit
Je gevoelens kan je zien als een waarschuwingssysteem. Jouw rauwe emoties kunnen een boodschap verkondigen die jou iets vertellen over jezelf. Over wat jij belangrijk vindt (jouw waarden) of waar jij behoefte aan hebt. Het labelen van emoties als negatief of positief is daarbij niet helpend. Alle gevoelens, ook de duistere en moeilijke, hebben een doel. De kunst is om in eerste instantie al je emoties te accepteren.
Wat David niet betoogt is dat je dan jezelf maar moet verdrinken in je emotie, je vast moet klampen en je ermee te vereenzelvigen. Naast dat het najagen van geluk onrealistisch en onhaalbaar is, is het je voortdurend wentelen in zelfbeklag ook geen gezonde manier om met je emoties om te gaan.
Er is een tussenweg, en dat is jezelf emotioneel flexibel maken. Laat jezelf niet meevoeren door je emotie maar kijk er van een afstand naar en gebruik de wijsheid van de emotie om verdere stappen te zetten. Las al het ware een ruimte in tussen het voelen van je emotie en wat je vervolgens met die emotie doet.
De vier stappen van emotionele flexibiliteit
Stap 1: aanwezig zijn
Kom je emotie onder ogen. Ontzettend belangrijk want hier begint vaak het wegdrukken, weglachen of verdoven. Het is ook niet altijd makkelijk om aanwezig te zijn in je lijf als je minder prettige emoties ervaart en wanneer bepaalde vervelende gedachten je hoofd bevolken. Of een gedachte of gevoel nu accuraat is of dat het een overblijfsel is van een ervaring uit je jeugd: deze gedachten en gevoelens maken deel uit van wie jij bent. En je kan jezelf aanleren hoe je hier mee om kan gaan. Niet wegdrukken en vervangen dus maar onder ogen komen.
Tijdens een vergadering word je door jouw baas voortdurend de mond gesnoerd. Wanneer dat gebeurt voel je de tinteling vanaf je tenen naar boven in je lijf schieten, tot aan je vingertoppen. Je voelt je hoofd rood worden en je ademhaling wordt gejaagd. Sta tijdens, of na afloop, eens stil bij de lichamelijke sensaties die je ervaart.
Stap 2: afstand nemen
Nadat je jouw gedachten en gevoelens hebt bekeken komt de volgende stap: je ervan losmaken en ze observeren. Label de emotie: benoem het. En graaf dan nog wat dieper. Soms voel je in eerste instantie misschien irritatie maar zit daar verdriet of een gevoel van afwijzing onder. Afstand nemen en het labelen van je gevoelens en gedachten is al een vorm van mini-therapie, het heeft namelijk een kalmerend effect op je lichaam.
Na de vergadering zoek je een stille ruimte op om even stil te staan bij dat wat er net is gebeurd. Je benoemt je emoties en graaft als het nodig is nog wat dieper. Je voelde irritatie en verdriet. En dat voelde je omdat je je niet gezien voelt. Belangrijk hierbij is dat je afstand neemt door te zeggen: ik voel me verdrietig in plaats van ik ben verdrietig.
Stap 3: je eigen pad volgen
Nadat je ruimte hebt gecreëerd en je mentale processen wat zijn gekalmeerd kan je je richten op wat jouw emoties of gedachten jou komen vertellen over jouw waarden, dat wat jij belangrijk vindt. En over jouw behoeften of verlangens, wat heb je nu of in de toekomst nodig. Je kijkt als het ware naar het groter geheel waarbij je emoties en gedachten je kunnen helpen om te het pad te volgen wat voor jou belangrijk is.
Wat zeggen deze gevoelens over jouw waarden of behoeften? Je vindt het belangrijk dat een leidinggevende naar alle stemmen in het team luistert (waarde) en je voelt de behoefte om echt gezien en gehoord te worden door je baas.
Stap 4: veranderen
Kleine en bewuste veranderingen die gebaseerd zijn op jouw waarden kunnen voor een enorm verschil zorgen in jouw leven. De informatie die je uit jouw emotie of gedachten hebt gehaald zet je bij deze stap om in actie. Susan David zegt niet voor niets dat emoties data zijn en geen directives. Wat ze daarmee bedoelt is dat je emoties niet bepalen welke kant jij opgaat maar dat jij zelf degene bent die bepaalt wat je doet met de informatie die je emoties jou geven.
Vervolgens sta je voor de keuze om actie te ondernemen. Doe je in dit geval niets dan is de kans groot dat je hier vaker last van gaat krijgen. Jouw baas is immers niet op de hoogte van jouw waarde of behoefte en als je hem niets verteld kan hij zijn gedrag niet aanpassen. Als jij naar jouw waarden wil leven dan zal je hier actie op moeten ondernemen.
Hoe ontwikkel je emotionele flexibiliteit in de praktijk?
Met veel oefenen en vallen en opstaan. Je kan al in kleine stappen hier mee beginnen. Wat helpt bij het aanwezig zijn en afstand nemen is schrijven. Schrijf kort in een boekje op wat je die dag, week of maand hebt gevoeld en/of wat je gedachten waren. Benoem ze en neem zo letterlijk afstand. Maak je niet druk over hoe je het opschrijft. Volg je nieuwsgierigheid en probeer zonder oordeel naar je eigen binnenwereld te kijken. Vervolgens link je deze informatie aan wat jij belangrijk vindt of waar je behoefte aan hebt en onderneem dan ook actie. Dat hoeft niet meteen iets groots te zijn. Ook het ondernemen van kleine acties, zoals een gesprek voeren met een naaste, kan al voor een grote verandering zorgen.
Als je merkt dat je hier nog meer hulp bij kan gebruiken dan raad ik je aan om hier met een coach of therapeut mee aan de slag te gaan. Natuurlijk kan je hiervoor ook met mij contact opnemen.
